In dit plaatje zien we de geaggregeerde prijscurves van 27 september 2022, uur 19, waar de prijs € 383,22 was. Het gaat hier om de prijscurves zoals gepubliceerd door EPEX. De oranje lijn geeft de vraagorders weer. Daar worden prijs- en volumemandjes van gemaakt. We zetten het gevraagde volume in MWh op de x-as en de prijs op de y-as. En dan gaan we van hoog naar laag. Hierbij is het idee: degene die het meeste wil betalen voor zijn stroom, is als eerste aan de beurt. Die zit als eerste in de zogenaamde merit order.
Aan de aanbodkant gebeurt hetzelfde, maar dan omgekeerd. Dus we maken weer prijs- en volumemandjes. En ditmaal gaan we van laag naar hoog. Het idee: degene die het laagste bod aanneemt, kan als eerste zijn stroom verkopen.
Vervolgens geldt: X marks the spot. Daar waar de twee lijnen elkaar snijden, ontstaat de market clearing price. Dat is de prijs die iedereen betaalt voor de elektriciteit van dat uur. Iedereen die links van het snijpunt zit, is gematcht. Die heeft zijn energiebehoefte vervuld op de dagmarkt. Iedereen die rechts zit niet. Die vroeg meer voor zijn stroom dan de market clearing price of wilde minder betalen. Zo werkt de merit order systematiek. En dit doen we dus elke dag, voor elk uur van de vólgende dag.
One price fits nobody
Op de dagmarkt zijn producenten van zowel grijze als groene stroom actief. In de grafiek hebben we daarom gevisualiseerd waar de producenten van verschillende soorten stroom in de merit order zitten. Wat meteen opvalt, is dat producenten van zonne- en windenergie hun stroom op of zelfs onder de € 0 aanbieden. Dat heeft onder andere te maken met subsidies. Met subsidie zijn veel duurzame producenten al kostendekkend en kunnen ze dus onder de 0 inbieden.
In de huidige markt komt kernenergie na zon en wind in de merit order. Gevolgd door met kolen opgewekte elektriciteit en gasgestookte elektriciteit. Je ziet dat ergens tussen kolen en gas de prijs wordt gezet. We weten dat met name gasgestookte elektriciteit heel duur is. Veel duurder dan duurzame energie. Toch betaalt op deze manier iederéén een gasgestuurde prijs. Omdat we nu eenmaal in een markt zitten waarbij de aanbodkant op normale (werk)dagen de prijs domineert.
Dat is precies waar het mis gaat. Het is eigenlijk one price fits nobody.
De gasprijs zet de elektriciteitsprijs op de dagmarkt. Maar allerlei productie-eenheden die veel goedkoper zijn en waarvan de kosten niet afhankelijk zijn van dure fossiele brandstoffen, worden ook op die prijs afgerekend. Voor afnemers van energie is dat onbegrijpelijk en bovendien oneerlijk. Maar ook producenten van duurzame energie trekken in dit systeem regelmatig aan het kortste eind.
Perverse prijsprikkels
We zien namelijk steeds vaker negatieve stroomprijzen. Waarbij de topper 23 april 2022 was: - € 222,36. Deze negatieve prijs kwam dus tot stand tijdens deze periode van extreem hoge energieprijzen. Kun je het je voorstellen? Je dak ligt vol met zonnepanelen. Je kijkt naar de EPEX en denkt: “Dat is lekker binnenlopen. De zon schijnt en mijn zonnecellen doen het goed”. Maar je krijgt uiteindelijk de afrekening en mag 222 euro per MWh betálen in plaats van ontvangen.
De dagmarkt werkt hier als een soort afval-management systeem, omdat je kostte wat kost van je vuilnis af moet. Je zet je zak op de stoep neer en je moet betalen omdat de vuilniswagen het ophaalt. Maar we hebben het hier niet over vuilnis. We hebben het hier over elektriciteit. Broodnodig voor de elektrificatie en dus de verduurzaming van ons land.
Negatieve energieprijzen vormen daarmee een perverse prijsprikkel voor duurzame energie. De zon schijnt, het is weekend: negatieve prijzen. Wat is de makkelijkste productie-eenheid om af te schakelen? En wat wordt er dus als eerste afgeschakeld? Juist. Zonne- en windcentrales.
Met andere woorden: op het moment dat duurzame producenten maximaal kunnen leveren, worden deze centrales onder bepaalde omstandigheden als eerste afgeschakeld. En dat is geen hoge uitzondering. Sinds 2020 zijn er al 250 uren geweest met negatieve prijzen.
De macht van de dagmarkt
Het feit dat groene en grijze energie één prijs krijgen, is bijzonder. Het feit dat er negatieve stroomprijzen zijn voor duurzame energie, is óók bijzonder. Maar denk nu even terug aan het gegeven dat de dagmarkt maar 20 tot 30% van de totale energiemarkt beslaat. En tel daar bij op dat slechts enkele tientallen partijen – namelijk de grootste energiepartijen, zoals de traditionele energieleveranciers - rechtstreeks actief zijn op diezelfde dagmarkt. Dan is er maar één conclusie: de macht van de dagmarkt is te groot.
Dat zie je onder andere terug buiten de groothandelsmarkt. Daar waar producenten of leveranciers en afnemers een Power Purchase Agreement (PPA) met elkaar aangaan. Vaak zijn de prijzen in die PPA’s gebaseerd op een EPEX prijs plus opslag. Dus ook in lange termijn contracten die nu worden afgesloten voor de midzakelijke- en zelfs consumentenmarkt, is de huidige hoge dagprijs leidend. We gaan er blijkbaar allemaal mee akkoord dat de EPEX-prijs dé prijs is voor alle elektriciteitsverbruik en opwek in Nederland. Dat wordt in stand gehouden door die handvol partijen die op de dagmarkt handelt.
Het interessante is namelijk dat de EPEX prijs ook leidend is in de groene stroom PPA’s van de grote energieleveranciers. Terwijl de kostprijs van zonne- of windenergie niets te maken heeft met die met de prijs van fossiele brandstoffen. Een kilowattuur wind kost misschien 5 tot 10 cent. Niet 1 euro zoals hij nu over de toonbank gaat. Die kostprijs staat bovendien al nagenoeg vast bij de bouw van een zonnecentrale of windmolen. Je weet wat de centrale kost en wat deze bij benadering gaat opwekken. De ‘brandstof’ (zon en wind) is verder gratis. In tegenstelling tot een gasgestookt product, een kolengestookt product of een uranium gestookt product. Daar ben je altijd afhankelijk van een andere markt die de prijs zet.
Al met al is de macht van de dagmarkt dus veel te groot. En dat kan anders volgens ons. Sterker nog: dat moet anders. Het is tijd voor verandering!
Een eerlijke marktprijs voor groene stroom
Het is tijd dat we de grijze en de groene elektriciteitsmarkt uit elkaar trekken. Alleen zo kunnen we een eerlijke marktprijs voor groene energie neerzetten. En dat is precies wat we op onze Energiemarktplaats doen. Het is een nieuwe termijnmarkt voor uitsluitend groene stroom.
Wij brengen vragers en aanbieders van groene elektriciteit op de klein- en midzakelijke markt bij elkaar. We verbinden producenten rechtstreeks met afnemers. Als deelnemer aan de Energiemarktplaats wéét je dus bij wie jouw stroom vandaan komt. Je kunt gewoon naar die zonnecentrale of naar dat windpark toe als je dat wilt. En je sluit een direct contract af voor de stroom, met een prijs die jullie onderling overeen zijn gekomen. Want wij faciliteren het wel, maar het contract is uiteindelijk rechtstreeks tussen producent en afnemer. Zo kun je een groot deel van je energieverbruik écht groen inkopen.
Natuurlijk zijn er ook momenten dat de zon niet schijnt en de wind niet waait. Momenten waarop we geen groene bronnen aan jou kunnen koppelen. Op dat moment kunnen wij stroom voor je inkopen op de EPEX. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar dat is het niet. Want wij vinden niet dat de dagmarkt helemaal weg moet, laat dat duidelijk zijn. De dagmarkt is een belangrijk instrument voor portfolio optimalisatie. We vinden wel dat de groene elektriciteitsmarkt los gekoppeld moet worden van de traditionele groothandelsmarkten. Groene stroom moet wat ons betreft apart verhandeld worden. Omdat het een totaal andere karakteristiek heeft dan fossil fueled energie en een veelvoud aan spelers heeft.
Contracten stapelen
De grote vraag is vervolgens natuurlijk: hoe handel je in de praktijk op de Energiemarktplaats?
Om te beginnen moet je goed in kaart hebben hoeveel energie je nodig hebt. Hoe beter jij vervolgens in staat bent je verbruik af te stemmen op de momenten van duurzame opwek, hoe groener jouw profiel wordt. En het interessante is dat je jouw profiel van productie of consumptie in diverse contracten kunt vastleggen. We faciliteren contracten van 1, 2, 3, 5, 10 en 15 jaar. Je kunt daarin bijvoorbeeld vaste prijzen overeenkomen. En je kunt deze contracten gaan stapelen. Net zoals de traditionele handelspartijen op de groothandelsmarkten doen.
De traditionele energieleveranciers stapelen hun profiel namelijk. Ze leggen een gedeelte van hun energievraag vast in contracten tussen de 10 en 15 jaar. Een ander gedeelte contracteren ze tussen de 3 en de 5 jaar. En dan gaat er nog een deel in contracten van 1 of 2 jaar. Op de dagmarkt optimaliseren ze eigenlijk. Maar in die lange termijncontracten – de forward markets - zit dus de 70 tot 80% die niet via de dagmarkt gaat. Deze aanpak (price hedging) is heel normaal op termijnmarkten. Met het opsplitsen in lange termijn, middenlange termijn en korte termijn, spreid je het prijsrisico. En dat kun jij nu dus ook gaan doen. Helemaal zelf, met hulp van Groendus, of met hulp van je eigen energieadviseur.
Het heft in eigen handen
We hebben het op onze Energiemarktplaats over eerlijke prijzen voor groene stroom. Maar waarom zou je als producent van groene stroom nu genoegen nemen met eerlijke, lagere prijzen als je op de bestaande markt goud geld kan verdienen? Heel simpel: omdat juist de afgelopen tijd illustreert hoe grillig die markt is. Dus ook voor producenten is het stapelen van contracten aantrekkelijk.
Als jij wilt dat je je windpark project of je zonnepark project goed financierbaar is, zijn langere termijn contracten heel interessant. Want er is nu dan wel een markt met hele hoge prijzen, maar prijzen kunnen net zo snel weer dalen. We kunnen net zo goed weer naar de situatie van een paar jaar geleden gaan, waarin duurzame opwek zonder subsidie niet rendabel was. Met lange termijn contracten verzeker jij je van een vaste prijs, ook als straks de EPEX weer naar beneden valt.
Het is dus een win-win situatie. Zowel afnemers als aanbieders profiteren er op lange termijn van wanneer ze loskomen van de dagmarkt. Want loskomen van de dagmarkt grillen? Dat doe je door contracten te sluiten met een vaste prijs. Met een eerlijke prijs.
En dan hebben we het nog niet eens over de duurzame impact die je hiermee maakt. Wij zien overal om ons heen dat het broodnodig is om zo snel mogelijk over te gaan op een volledig duurzaam energiesysteem. Met deelname aan de Energiemarktplaats dragen afnemers én producenten hier enorm aan bij.
Laat je dus niet meer leiden door die overwegend grijze dagmarkt. Neem je energieportfolio op een heel laagdrempelige en duurzame manier in eigen hand. Wij ontzorgen je. Het enige dat jij hoeft te doen, is je aan te melden voor de Energiemarktplaats.
