Een energiehub opzetten? Dit moet je weten over de samenwerking met de netbeheerder

Energiehubs zijn een slimme manier om met de transportschaarste op het energienet om te gaan. Het geeft ruimte aan bedrijven om te groeien en te verduurzamen, ook in de gebieden met netcongestie. Wie kansen ziet in het opzetten van een energiehub kan het beste direct beginnen met de voorbereidingen. Er komt namelijk nogal wat bij kijken. Waaronder de samenwerking met de netbeheerder. Martijn van Berkel van netbeheerder Enexis deed tijdens een inspiratiesessie van Groendus uit de doeken wat de rol van de netbeheerder is bij energiehubs.

Inhoud van dit artikel

Energiehubs beginnen met data en inzicht
Een energiehub is een slimme samenwerking
Praktijkvoorbeeld van een energiehub
De drie bijdragen van de netbeheerder bij een energiehub:
- Datadeling
- Het tekenen van een groepstransportovereenkomst
- Het bieden van handelingsperspectief
Geen risico door transitiepad
Meer duurzaamheid en groei, zonder extra belasting van het energienet

Over Martijn van Berkel

Martijn van Berkel is innovatiemanager bij de afdeling innovatie en ontwikkeling van Netbeheerder Enexis. Hij is dagelijks bezig met het ontwikkelen van datagedreven innovaties binnen het energienet, met een specifieke focus op energiehubs. Binnen lopende energiehub-pilots, waar Enexis bij betrokken is, worden diverse onderzoeksvragen aangepakt.
Het doel is om energiehubs te faciliteren tot een schaalbare oplossing die ook toepasbaar is op andere bedrijventerreinen.

Energiehubs beginnen met data en inzicht

De allereerste stap richting een energiehub is je eigen energieverbruik en -opwek analyseren, via bijvoorbeeld de meetdiensten. De netbeheerder wil namelijk weten hoeveel energie je nu gebruikt, wat je verwacht in de toekomst te gaan gebruiken en of dit problemen voor jouw bedrijf op gaat leveren.

Meten is immers weten. Misschien laat de data je inzien dat de belemmeringen waar je tegenaan loopt door de transportschaarste eenvoudig opgelost kunnen worden door een accu te plaatsen. Of dat je de piekbelasting kunt verminderen door machines gefaseerd aan te zetten in plaats van allemaal tegelijk om 07:00 uur.

Als deze individuele aanpassingen niet genoeg zijn, dan is het tijd om te kijken naar een collectieve oplossing zoals een energiehub.

Martijn van Berkel licht de rol van de netbeheerder toe tijdens de inspiratiesessie over energiehubs.

Een energiehub is een slimme samenwerking

Een energiehub is een slimme samenwerking tussen lokale bedrijven waarbij de opwek van energie, het gebruik, de opslag en de conversie op elkaar afgestemd worden. Dit zorgt voor een efficiënt gebruik van het energienet. In gebieden met netcongestie geeft een energiehub bedrijven nieuwe kansen. Bijvoorbeeld, een bedrijf kan overstappen van diesel naar elektrische trucks, terwijl een ander bedrijf kan investeren in 2000 zonnepanelen en die energie direct kan delen met de buren. Belangrijk om te weten: het initiatief voor een energiehub begint bij de bedrijven zelf, niet bij de netbeheerder.

Praktijkvoorbeeld van een energiehub
Martijn geeft een vooruitblik op een energiehub die eind 2025 helemaal actief moet zijn.

Startsituatie:

Een bedrijf wil een tweede hal openen.
Meerdere bedrijven in de buurt willen zonne-energie terugleveren maar worden beperkt door de huidige capaciteit van het net.
Andere bedrijven hebben grond gekocht voor uitbreiding, maar krijgen alleen riolering, geen elektriciteitsvoorziening.

Inrichting van de hub:

Het project start met twee bedrijven en breidt uit naar vijf. Elk bedrijf krijgt een gateway geïnstalleerd die communiceert met een centraal energiemanagementsysteem (EMS). Deze EMS reguleert de afname en teruglevering van energie.
Er wordt een collectieve batterij geïnstalleerd waar alle bedrijven gebruik van kunnen maken.

Toekomstvisie voor eind 2025:

Er komt een windturbine en mogelijk een gasturbine of een tweede batterij om de laatste pieken op te vangen.
Transportbedrijven richten een collectief laadplein in voor slim laden.

Zoals je leest geeft deze energiehub de deelnemende bedrijven de ruimte om te groeien en te verduurzamen. Bovendien vergroten ze hun onafhankelijk van het externe energienet én versterken ze hun bedrijfszekerheid. Dit lukt allemaal zonder extra belasting van het nationale energienet.

De drie bijdragen van de netbeheerder

De samenwerking met de netbeheerder is essentieel bij het oprichten van een energiehub. De drie taken waarvoor je hem kunt inschakelen:

Datadeling
Het tekenen van een groepstransportovereenkomst
Het bieden van handelingsperspectief
Hieronder lees je wat bedoeld wordt met iedere taak.

1. Datadeling: vier belangrijke inzichten

Voor de oprichting van een energiehub is specifieke data nodig van de netbeheerder. De vier inzichten die uit deze data naar voren komen, zijn:

a. Met welke nabijgelegen bedrijven je kunt samenwerken. De netbeheerder vertelt je hiervoor hoe gebruikers en opwekkers met elkaar verbonden zijn op het energienet.
b. Wat de fysieke capaciteiten zijn van het huidige elektriciteitsnet.
c. Waar de netcongestie exact zit en hoe lang deze nog aanhoudt.
d. Welke capaciteit op het elektriciteitsnet vrij benut kan worden en hoeveel jij individueel kunt gebruiken.

Ook netbeheerders zien de voordelen van energiehubs en raken steeds meer bedreven in het delen van relevante data. Zo ontwikkelde Enexis een online platform die deze data-uitwisseling mogelijk maakt.

2. Het tekenen van een groepstransportovereenkomst

Bedrijven die deelnemen aan een energiehub ondertekenen met de netbeheerder een groepstransportovereenkomst (groeps-TO, begin 2026 beschikbaar) waarin afspraken staan over het delen van de transportcapaciteit. Tot die tijd worden er tientallen Pilot projecten uitgevoerd zodat iedereen kan leren van wat wel en niet werkt. Martijn belicht enkele kenmerken van de groeps-TO:

Capaciteitsafspraken

De overeenkomst bevat de maximale transportcapaciteit voor de hele hub. Deze capaciteit is lager dan de som van wat elk bedrijf afzonderlijk zou krijgen. Bijvoorbeeld, drie verschillende bedrijven willen de transportcapaciteit delen. De netbeheerder legt de drie verschillende verbruiksprofielen over elkaar en kijkt naar de maximale verbruikspiek. Dit bepaalt de grens van de transportcapaciteit in de groeps-TO. Zie ook de illustratie van Enexis hieronder.

Toekenning van de maximale transportcapaciteit gebeurt door te kijken naar de maximale gebruikspiek van alle deelnemers in de energiehub.

De hub krijgt een transportcapaciteit voor afname en voor teruglevering en deze staat 24/7 vast. In de toekomst wordt dit mogelijk dynamisch.
Deelnemers moeten garanderen dat hun activiteiten de groepscapaciteit niet overschrijden om schade aan het net te voorkomen.

Overige afspraken

Voorlopig kunnen alleen grootverbruikers een groeps-TO tekenen.
Er staan afspraken in over hoe bedrijven in- en uit een groeps-TO kunnen stappen.
Het bevat afspraken over de bewakingseisen. Het meten van verbruik en opwek gebeurt meestal ieder kwartier, maar gaat bijvoorbeeld naar iedere minuut.

3. Het bieden van handelingsperspectief

De laatste belangrijke functie van de netbeheerder bij de vorming van een energiehub is het bieden van handelingsperspectief. Enexis timmert goed aan de weg met meerdere pilots die een schat aan 'best practices' en gestandaardiseerde benaderingen opleveren. Hiervoor biedt Enexis een stappenplan voor energiehubs aan.

Al met al kan het tot twee jaar duren om een energiehub werkende te krijgen. Dus hoe sneller je begint, des te eerder pluk je de vruchten als ondernemer. Bepaalde factoren versnellen bovendien de opzet van een energiehub. Hoe meer van deze 'versnellers' je hebt, des te eerder de hub draaiende is. Ook kunnen de versnellers een rol gaan spelen bij het toewijzen van overheidssubsidies. Vijf van de versnellers staan hieronder:

De organisatie: bestaat er al enig parkmanagement of moet je nog zoeken wie geïnteresseerd is in deelname?
Flexibiliteit in bedrijfsprocessen: kun je gemakkelijk schuiven in je bedrijfsprocessen, dan kun je goed samenwerken met andere bedrijven.
Urgentie van het probleem: welke bedrijven ondervinden nu of in de toekomst problemen en hoe hoog staan zij op de wachtlijst
Netsituatie: met welke nabijgelegen bedrijven kun je samenwerken?
Beschikbaarheid van subsidies: zijn er financiële tegemoetkomingen beschikbaar voor de energiehub?

Meer duurzaamheid en groei, zonder extra belasting van het energienet

Netbeheerders spelen een sleutelrol en bieden kaders bij het opzetten van energiehubs. Als bedrijf kun je niet vroeg genoeg beginnen met de voorbereidingen. Het opzetten van een energiehub vraagt tijd en een intensieve samenwerking, maar de voordelen zijn duidelijk: meer duurzaamheid en groei, zonder het wachten op zwaardere aansluiting.

De Groendus StroomLijner

Stel met een energiehub de groei van jullie bedrijventerrein in netcongestiegebied veilig. Met de Groendus StroomLijner zet je de eerste stap in de richting van een energiehub. Samen verkennen we de kansen die een collectieve en lokale energieaanpak jullie biedt. Zo bouw je aan een gezond vestigingsklimaat voor bedrijven. En creëer je ruimte voor groei en verduurzaming.

Meer lezen over de StroomLijner