Netcongestie in Soest? Zo creëren de gemeente én het bedrijfsleven samen ruimte op het net

• Het bedrijventerrein Soestdijkse Grachten heeft grote duurzaamheidsambities, maar netcongestie zette die plannen onder druk. Ondernemers ontvingen ondertussen brieven van de netbeheerder dat ze hun gecontracteerde transportcapaciteit overschreden.  
• Gemeente Soest en het parkmanagement van Soestdijkse Grachten, BMO Soest, besloten samen op te trekken om ruimte te creëren op het energienet en ondernemers perspectief te bieden.
• Al snel werd duidelijk dat in de aanpak het sociale aspect zwaarder woog dan het technische. De sleutel? Een duidelijk verhaal aan de ondernemers vertellen en de urgentie van een energiehub benadrukken.
• Deze aanpak werkte: veertien bedrijven ondertekenden een intentieverklaring, en inmiddels is de energiecoöperatie opgericht.
• De volgende stap voor de energiehub is een groepscontract tussen de deelnemers en de netbeheerder. Zodra dit een feit is, krijgen bedrijven weer groeiruimte en kunnen ze investeren in de toekomst.
• Het modelcontract van de netbeheerder schiet volgens Rob en Bas tekort voor wat de energiehub echt nodig heeft. Hun ervaring: elke e-hub vraagt om maatwerk.
• Je weet als bedrijf van tevoren niet wat een e-hub precies oplevert. Maar één ding is zeker: nietsdoen betekent grotere onzekerheid voor je bedrijf.

Rob Tuinenburg en Bas de Haas op het podium van TivoliVredenburg tijdens de inspiratiesessie

Soestdijkse Grachten is een bedrijventerrein dat al veertig jaar bestaat en de thuisbasis is voor een mix van papier- en vleesverwerkers, logistieke bedrijven en productiehallen. Groot ook, met zo’n 100 hectare, en met duidelijke duurzaamheidsambities:
•    Zon op alle daken
•    Voor 2030 van het gas af
Maar dan: de grens op het energienet wordt bereikt. Dit vormt een structureel probleem dat de ambities flink dwarsboomt.

Zowel de gemeente als ondernemers liepen tegen de grenzen van het energienet aan. Nieuwe aansluitingen waren niet mogelijk, en uitbreiden of verduurzamen werd lastig. De gemeente vroeg zich af: hoe halen we onze verduurzamingsdoelen nog? Hoe zorgen we dat het vestigingsklimaat in Soest aantrekkelijk blijft voor bedrijven?

Ondertussen ontvingen ondernemers brieven van de netbeheerder: hun energiegebruik overschreed de gecontracteerde capaciteit. Eén bedrijf verplaatste zelfs ploegen om machines zó te benutten dat het binnen de contractwaarden bleef. Bas: “De menselijke vorm van een energiemanagementsysteem.”

In plaats van te blijven wijzen naar de netbeheerder, besloten de gemeente Soest en parkmanagent BMO Soest samen op te trekken. Rob en Bas vormden de brug tussen overheid en bedrijfsleven. Rob: “En dat werkt als een trein.” Al is het proces nog steeds gaande, twee jaar na de start.

De eerste bijeenkomst, een lunchlezing over netcongestie, was niet automatisch drukbezocht, de bijeenkomst ging namelijk niet vanzelf maar door buitengewone inzet hadden we wel bijna 60 ondernemers in de zaal. In 2023 was energie nog geen prioriteit voor ondernemers. Dus begonnen Rob en Bas bij het begin: luisteren, uitleggen en overtuigen van het belang van samenwerking. Bas: “Het sociale aspect bleek in het proces groter dan het technische. Communicatie stond met stip op één.”

Ze gingen ook langs bij tientallen bedrijven. Bas: “Ik deed mijn werk op de fiets. Ik luisterde naar de ondernemers op het terrein en we hebben met de lijsten van Bedrijventerrienenaanpak.nl op een gestandaardiseerde wijze gegevens uitgevraagd over de energiebehoefte van nu, over 2 jaar en langere termijn. Dit leverde waardevolle informatie op waarmee de gemeente haar beleid op kon aanpassen en wij ons verhaal konden aanscherpen zodat de bedrijven aanhaakten.” 

De aanpak werkte: veertien bedrijven tekenden een intentieverklaring die uiteindelijk leidde tot de oprichting van een energiecoöperatie. De energiecoöperatie heeft nu bij de netbeheerder een voorstel ingediend voor een groepscontract. 

Rob: “Heel concreet: ondernemers krijgen in een periode van een tot drie jaar groeiruimte. Ze kunnen bijvoorbeeld hun productie uitbreiden of de transportwagens elektrisch laden.” Een groepscontract is helaas geen oplossing voor altijd. Na een paar jaar heb je ook een batterij nodig, en een warmtekrachtkoppeling om aan de groeiende elektriciteitsvraag te voldoen. Maar vanaf het moment dat je samenwerkt, krijg je als bedrijf wél perspectief op groei.  

Met een groepscontract stemmen bedrijven onderling af wie wanneer hoeveel stroom gebruikt en welke assets daarvoor nodig zijn. Het doel is om met slimme sturing pieken in gebruik en opwek af te vlakken en de bestaande netcapaciteit beter te benutten. 

Waar moet je op letten om tot goede afspraken te komen in een groepscontract?

• Verbind de bedrijven die elkaar kunnen versterken. Bedrijven met ruimte of flexibiliteit in hun energiegebruik kunnen juist diegene helpen die tegen de grenzen van hun capaciteit aanlopen.
• Begrijp wat ondernemers drijft én wat er technisch mogelijk is. Denk bijvoorbeeld aan de plaatsing van extra zonnepanelen. Voor sommige bedrijven kan dat aantrekkelijk zijn als er ook een verdienmodel aan gekoppeld is.
• Onderzoek de rol van opslag, met bijvoorbeeld batterijen. Die kunnen een dubbele functie vervullen: verduurzaming voor het ene bedrijf én extra ruimte voor energietransport bij een ander. Zo benut je de gezamenlijke netcapaciteit optimaal.

Het contact met de netbeheerder is belangrijk. Rob: “De wethouder van gemeente Soest stuurde een brief aan Stedin, en de juiste persoon bij de netbeheerder heeft het project nu hoog op de agenda staan. Tegelijkertijd blijven we het gesprek voeren met anderen binnen Stedin: over wat we willen als energiecoöperatie en wat daarvoor nodig is.”
Bas: “Ons voorstel past niet binnen de standaard werkwijze van de netbeheerder, en dat maakt het spannend. Ook bleek het modelcontract van de landelijke netbeheerder voor samenwerkingspartners van een energiehub weinig ruimte te bieden. Toch laten we ons daar niet door ontmoedigen, ook al voelt het proces soms als roeien tegen de stroom in.” 

Lessen voor de korte termijn:

• Het proces kost veel uren en inzet. Rob: “Ik heb er heel veel tijd in zitten.”
• Je hebt capaciteit nodig vanuit de gemeente én het parkmanagement, want samen optrekken is een vereiste.
• De oprichting van een E-hub kent vele sociale interacties en laat zich daardoor niet makkelijk vangen in stappenplan. Elk bedrijventerrein vraagt daarom om maatwerk.  

• Betrek de netbeheerder, een cruciale partner, maar benader ze niet zomaar. Doe eerst je huiswerk. 

   

Lessen voor de lange termijn:

• Energie is voor de meeste bedrijven geen corebusiness. Houd daar rekening mee in je aanpak, want een groepscontract vraagt betrokkenheid van alle deelnemende bedrijven.
• Het is nog steeds merkbaar dat ondernemers wel de urgentie van een e-hub begrijpen, maar in hun hoofd nog met de oude wereld bezig zijn. Ze willen uitbreiden? Dan denken ze eerst aan een grotere aansluiting. Maar dat gaat gewoon niet meer.  
• Voor bedrijven geldt vaak: het eigenbelang gaat voor. Alleen vraagt een groepscontract om geven en nemen.
• Bedrijven moeten op den duur investeren in assets voor energiesturing. Stuur daarom ook aan op cofinanciering.
• Schakel een ervaren partij in om de technische scenario’s voor een e-hub door te rekenen, dan weet je als coöperatie beter waar je aan toe bent. Voor Soestdijkse Grachten werd Groendus ingeschakeld.

Bas: “Je weet van tevoren niet precies wat een e-hub je oplevert, maar je weet wél wat er gebeurt als je niets doet. Productie komt stil te liggen, en de netbeheerder kan zelfs jouw transportcapaciteit gebruiken voor congestiemanagement. Dat alleen al zou genoeg reden moeten zijn om mee te doen.”

De RuimteMaker van Groendus biedt een slimme oplossing voor bedrijven die willen groeien ondanks netcongestie. Met op maat gemaakte batterijopslag en slimme energiesturing blijf je binnen je aansluitcapaciteit, zelfs tijdens piekmomenten. Flexibele contracten vanaf drie maanden maken snelle, duurzame uitbreiding mogelijk zonder grote investeringen.

Groeien ondanks netcongestie