De strijd tegen netcongestie in Utrecht door de bril van netbeheerder Stedin

8 miljard wordt jaarlijks landelijk besteed aan het verzwaren van het elektriciteitsnet, vertelt Warmold. Een smak geld dat alsnog niet voldoende blijkt om het net geschikt te maken voor de toenemende elektriciteitsvraag. Niet alleen staan bedrijven door netcongestie op een (jaren)lange wachtlijst voor een nieuwe of zwaardere aansluiting, ook zijn er serieuze risico’s voor de veiligheid van het net.

Alleen al in de provincie Utrecht, een van de verzorgingsgebieden van Stedin, vraagt de verzwaring van het net om de plaatsing van 5.000 extra transformatorhuisjes en de aanleg van kabels die naast elkaar zo’n 40 meter ruimte in beslag nemen. Een omvangrijke klus die niet in een dag gedaan is. Bovendien zijn er bijzondere uitdagingen die de werkzaamheden belemmeren. Zo ligt in deze regio de Hollandse Waterlinie, een UNESCO werelderfgoed, waar dringend werkzaamheden nodig zijn maar die door zijn beschermde status beperkingen oplegt.

In Breukelen-Kortrijk zorgen een exotische kikkersoort en het tot een overeenkomst komen met de grondeigenaar eveneens voor vertraging in de plannen van Stedin. Dit zijn slechts enkele voorbeelden die Warmold geeft van onvoorziene omstandigheden in een toch al uitdagende situatie.

Een treffend voorbeeld van de impact van een overbelast net deed zich eind 2022 voor in Lelystad. Een hoogspanningsleider van landelijk netbeheerder TenneT vatte vlam. De kabels, waar 150.000 volt op stond, raakten de bovenleiding van spoorweg de Hanzelijn. Treinkabels en zelfs een deel van het spoor moesten vervangen worden, het beveiligingssysteem liep schade op en maandenlang reden er geen treinen tussen Lelystad en Dronten. De oorzaak in deze casus was kortsluiting (een oververhitte kabel). Vergelijkbare effecten kunnen ontstaan wanneer niet tijdig wordt ingegrepen bij netcongestie.

Daarnaast ondervinden steeds vaker kleinverbruikers last. In sommige nieuwe gasloze wijken, zoals in delen van Almere en Nijmegen, is geen aansluiting op het elektriciteitsnet mogelijk. Verduurzaming van woningen wordt belemmerd omdat toekomstige laadpalen of warmtepompen teveel van het elektriciteitsnet zouden vragen. Er dreigen ook langere en meer stroomuitvallen en het verplicht afschakelen van windmolenparken.

Netcongestie vraagt om creatief en innovatief gebruik van de bestaande energievoorzieningen. Warmold ziet ‘spits mijden’ als zo’n innovatieve oplossing waarbij bedrijven hun elektriciteitsverbruik (gedeeltelijk) verplaatsen naar momenten buiten de piekuren. In de praktijk kan dit betekenen dat een elektrisch wagenpark bijvoorbeeld alleen nog in de avonduren en het weekend laadt.

Er is wel een belangrijke kanttekening die Warmold opnoemt. Bedrijven die nu geen belemmering door netcongestie ervaren, zien liever dat ze extra capaciteit op het elektriciteitsnet krijgen voor bedrijfsgroei dan dat ze de spits moeten mijden. Minder dan twee procent van bestaande afnemers wil vrijwillig aan dit voorstel van de netbeheerder meewerken. Daarentegen werken de bedrijven, die staan te springen om een nieuwe aansluiting, graag mee. Warmold geeft als mooi voorbeeld een school die om deze reden exact 16:00 uur de deuren sluit.

De druk op het elektriciteitsnet is zo hoog dat netbeheerders een lijst met maatregelen opstelden om ruimte te maken op het elektriciteitsnet. Deze werden in april 2024 gepresenteerd in een kamerbrief en gelden voor de Flevopolder, Gelderland en Utrecht, de meest kritische regio’s voor netcongestie. De focus is het energienet overeind houden en vrij baan maken voor de bouw van woningen. Zes van de maatregelen die genoemd worden:

• Grootverbruikers met een gecontracteerd vermogen van meer dan 1 MW worden verplicht om hun beschikbare flexibiliteit tegen een vergoeding aan te bieden. Deze regel gaat waarschijnlijk na de zomer van 2024 van start.
• De inzet van batterijen voor energieopslag en regelbare opwek (mogelijk met fossiele brandstof) om verbruikspieken op te vangen.
• Zwaardere belasting van het elektriciteitsnet om er alles uit te halen wat er in zit.
• Publieke laadpalen voor elektrische auto’s terugschakelen tijdens piekmomenten.
• Stimuleren van netbewuste nieuwbouw, waarbij energieneutrale woningen zo min mogelijk elektriciteit van het energienet gebruiken.
• De inzet van regelbare opwek door marktpartijen via bijvoorbeeld een generator of warmtekrachtkoppeling waarbij zij flexibel vermogen leveren aan de netbeheerder.

De volledige lijst met maatregelen is te vinden in de kamerbrief van 25 april 2024.

Na het doornemen van de lijst sluit Warmold af met een heldere boodschap: “het is geen kwestie van of of, maar een absolute noodzaak dat netwerkbedrijven en marktpartijen samenwerken aan oplossingen voor netcongestie.”

Netcongestie is een landelijk probleem dat blijft toenemen terwijl de energietransitie in hoog tempo doorgaat. Netbeheerders hebben er een flinke uitdaging aan. Wil jij groeien met je bedrijf of verduurzamen, maar houdt netcongestie je tegen? Kijk eens naar slimme energiesturing. Door je energiestromen op elkaar af te stemmen, van zonnepanelen tot aan elektrische bedrijfswagens en flexibele bedrijfsapparatuur, is er voor jouw bedrijf straks wellicht meer ruimte op het energienet. Bekijk meer informatie over Groendus energiesturing.