In dit kennisdossier lees je wat een GDS is, welke voordelen het biedt, welke regels ervoor gelden en hoe je er in de praktijk mee aan de slag kan, zodat jouw organisatie een eigen mini-energienet kan beheren voor optimale betrouwbaarheid, flexibiliteit en kostenbesparing binnen de kaders van de wet.
Wat is een Gesloten Distributie Systeem (GDS)?
We kunnen er niet meer omheen: het elektriciteitsnet raakt op steeds meer plekken vol. Bedrijven die hun aansluiting willen uitbreiden of nieuwe duurzame projecten willen starten, belanden geregeld op lange wachtlijsten vanwege netcongestie. Eén van de oplossingen om dit probleem te omzeilen en meer controle te krijgen op eigen energievoorziening, is een Gesloten Distributie Systeem (GDS).
1.
Wat is een GDS?
Een Gesloten Distributie Systeem (GDS) is een elektriciteitsnetwerk in een duidelijk begrensd gebied dat niet openbaar wordt beheerd. Het netwerk wordt geëxploiteerd door een bedrijf of organisatie voor intern gebruik binnen dat gebied. In plaats van dat iedere installatie of elk bedrijfsterrein een aparte aansluiting heeft op het openbare net, heeft een GDS één of meerdere koppelpunten met het net van een andere netbeheerder. Alle deelnemende gebouwen, installaties en gebruikers achter deze koppelpunt(en) vormen samen het interne netwerksysteem.
Met een GDS kun je dus lokaal opgewekte energie, bijvoorbeeld van zonnepanelen of een windmolen op het terrein, direct verdelen onder alle aangesloten gebruikers. Dat maakt het systeem efficiënt én toekomstgericht.
Voor wie?
Typische toepassingsgebieden voor GDS’en zijn bedrijfs- of industrieterreinen, bij elkaar gelegen grote zonne- en windparken, ziekenhuiscampussen of andere clusters van gebouwen. Zo’n systeem is namelijk vooral geschikt voor locaties waar meerdere bedrijven of instellingen dicht bij elkaar zitten en collectief hun energievraag willen organiseren.
Niet iedereen mag zomaar een GDS oprichten: alleen bedrijven, coöperaties of gemeenten. Huishoudens dus niet. Dit maakt een GDS bijvoorbeeld heel geschikt voor bedrijventerreinen die kampen met net toegang problemen of die zelf meer grip willen krijgen op hun energievoorziening.
2.
Eisen & wettelijke randvoorwaarden
In Nederland bepaalt de Energiewet dat netbeheer een taak is van regionale netbeheerders. De E-wet is bedoeld om eerlijke concurrentie, leveringszekerheid en transparantie te waarborgen in de energiemarkt.
Wil je daar als bedrijf of instelling van afwijken en je eigen net beheren, dan heb je toestemming nodig van de Autoriteit Consument & Markt (ACM). Dat heet een ‘ontheffing netbeheer’. Daarom gelden voor een GDS specifieke uitzonderingen, met duidelijke voorwaarden.
Eisen voor een GDS
De ACM verleent alleen ontheffing als je initiatief voldoet aan deze voorwaarden:
• Duidelijk afgebakend gebied (zoals één bedrijventerrein);
• Maximaal 1000 afnemers;
• Geen gewone huishoudens aangesloten;
• Bedrijfsmatige samenhang tussen de deelnemers;
• Voldoen aan eisen voor veiligheid en betrouwbaarheid.
Het aanvraagproces
Je vraagt een ontheffing aan bij de ACM met een uitgebreid dossier. Dat dossier bevat onder andere een technisch ontwerp van het net, informatie over de eigendomsstructuur en onderlinge relaties van de deelnemers, en plannen voor beheer en onderhoud.
Na toetsing en eventueel een zienswijzeprocedure volgt een besluit. Een GDS-ontheffing is meestal 10 jaar geldig. Daarna volgt een herbeoordeling.
Let op: je wordt officieel netbeheerder en moet dus ook voldoen aan regels zoals vrije leverancierskeuze, transparante tarieven, onafhankelijke meetdiensten en veilige bedrijfsvoering. Dit alles moet je kunnen onderbouwen en waarmaken.
3.
Hoe werkt een GDS technisch en organisatorisch?
Een GDS is aardig wat regelwerk. Heb je bijvoorbeeld al gedacht aan…
1. Techniek
Een GDS is in feite een klein elektriciteitsnetwerk, maar dan privé. Je moet dus ook zelf een net (laten) aanleggen: kabels, verdeelstations, transformatoren, meters en monitoringssystemen. Ook storingsbeheer hoort daarbij.
De schaalgrootte verschilt per locatie. Soms is het een netwerk voor een handvol bedrijven, soms voor tientallen gebruikers. In alle gevallen is het belangrijk dat de infrastructuur voldoet aan technische normen, zoals bijvoorbeeld de NEN 1010, NEN 3840 en NEN 3140. Daarmee waarborg je de veiligheid van installaties en gebruikers.
2. Organisatie en administratie
Behalve techniek is er ook organisatie nodig. Denk aan:
• Aansluitregister met EAN-codes;
• Meten en toewijzen van verbruik per aansluiting (allocatie);
• Uitwisseling van data met leveranciers;
• Facturatie van netwerkkosten;
• Afspraken en procedures over gebruik, veiligheid, storingen, uitbreidingen.
Al deze taken maken je als GDS-eigenaar een speler in de energiemarkt. Je hebt dus te maken met dataverkeer, contractmanagement en compliance-rapportages. Veel eigenaren kiezen daarom voor een faciliterend netbeheerder die deze taken voor hen uitvoert. De eigenaar blijft wel eindverantwoordelijk.
4.
Voordelen van een GDS
Er zitten een hoop voordelen aan het starten van een GDS. De grootste voordelen zetten we hier voor je op een rij:
1. Minder last van netcongestie
Omdat je achter één aansluiting zit en lokaal energie uitwisselt, ben je minder afhankelijk van problemen op het openbare net. Dat maakt je systeem stabieler en de transportkosten lager.
In gebieden met netcongestie kan dit zelfs het verschil maken tussen wél of géén uitbreiding van je bedrijf. Door het interne energieverbruik slim te organiseren, kun je met een relatief kleine hoofdaansluiting toch voldoen aan de energievraag van alle deelnemers in het GDS.
2. Slim energiegebruik
Met een GDS kun je vraag en aanbod op elkaar afstemmen. Denk aan het lokaal gebruiken van zonne-energie, opslag in batterijen of het flexibel verdelen van piekcapaciteit met Capacity as a Service (CAAS).
Dat betekent ook: minder verspilling, lagere piekbelasting, betere benutting van duurzame opwek en mogelijk nieuwe verdienmodellen. Denk aan energie-uitwisseling tussen bedrijven of het aanbieden van flexibiliteit aan de markt.
3. Meer regie en betrouwbaarheid
Je hebt grip op je eigen net. Je bepaalt zelf hoe energie verdeeld wordt, kunt betrouwbaarheid verbeteren en investeringen plannen zoals jij wilt. Dat biedt ook mogelijkheden voor kostenbesparing.
En je kunt sneller inspelen op innovaties, zoals vehicle-to-grid, waterstofopslag of flexibele laadinfra. Binnen een GDS hoef je niet op de regionale netbeheerder te wachten om nieuwe toepassingen te integreren.
4. vrijheid van keuze Energieleverancier, een Transport prognose
Deelnemende bedrijven hebben nog steeds de mogelijkheid zelf een energieleverancier te kiezen. Op het aansluitpunt moet echter wel één Transport prognose worden aangeleverd.
5.
Uitdagingen & aandachtspunten
Ieder voordeel heeft zijn nadeel. Bekijk daarom ook de uitdagingen van een GDS voor je aan de slag gaat.
Juridische en administratieve hobbels
De aanvraag bij de ACM is complex en vergt juridische voorbereiding. Daarna moet je voldoen aan alle regels en rapportage-eisen.
Voor veel bedrijven is dit geen dagelijkse kost. Het loont om hier ondersteuning voor in te schakelen, zodat je weet dat het hele traject correct én efficiënt verloopt.
Investeringen en expertise
Een GDS aanleggen kost geld en vergt technische kennis. Denk aan de elektrische infrastructuur, meetsystemen en IT-systemen. Externe partners zijn vaak nodig.
De terugverdientijd is afhankelijk van het aantal gebruikers, de energievraag, de mate van opwek en de mogelijkheden voor slimme sturing. Een businesscase op maat is essentieel.
Samenwerking vereist
Als meerdere bedrijven deelnemen, moeten er goede afspraken zijn over kosten, verbruik, uitbreidingen en bestuur. Dat vraagt tijd en organisatiekracht.
Zorg dat je de samenwerking juridisch goed regelt, bijvoorbeeld in een coöperatie of beheerstichting. Maak heldere afspraken over eigendom, stemrecht en verantwoordelijkheden.
Denk aan de lange termijn
Een GDS is een langetermijnproject. Wetgeving verandert, netbehoeften groeien. Zorg dus voor flexibiliteit en toekomstbestendigheid. Een toekomstbestendig ontwerp houdt ook rekening met uitbreidbaarheid, vervangingscycli van apparatuur en ontwikkelingen in opslagtechnologie. Denk vooruit, en ontwerp het systeem modulair.
6.
Aan de slag met jouw eigen GDS?
Een GDS is een krachtige oplossing om netcongestie te omzeilen, je energieverbruik te optimaliseren en meer grip te krijgen op je eigen energievoorziening. Maar het is ook een traject met veel stappen, regels en keuzes. Gelukkig hoef je dat niet alleen te doen.
Groendus helpt je verder! Wij begeleiden bij:
- Het verkennen van GDS-mogelijkheden;
- Het aanvragen van een ACM-ontheffing;
- Het ontwerpen en realiseren van de infrastructuur;
- Het beheren van de infrastructuur;
- Het uitvoeren van de administratieve taken van een netbeheerder.
- Het slim inrichten van energiestromen binnen je GDS.
