Wat is congestiemanagement en wat betekent het voor mij?

Met congestiemanagement proberen netbeheerders netcongestie op te lossen. Ze willen hiermee de transportcapaciteit van het elektriciteitsnet beter verdelen. Bijvoorbeeld door hun klanten te vragen om hun capaciteitsvraag tegen een vergoeding aan te passen. Dat kan met een biedplichtcontract voor redispatch of met een capaciteitsbeperkend contract.

Congestiemanagement kun je ook wel ‘spitsmijden’ noemen. Als bedrijven op de piekmomenten minder stroom opwekken of verbruiken, kunnen we overbelasting van het net voorkomen. Zo kunnen we het net met z’n allen beter benutten.

1.1 Waarom is congestiemanagement zo belangrijk?

We weten allemaal dat de elektriciteitsnet steeds voller raakt. Als de vraag naar of het aanbod van elektriciteit hoger is dan het net aankan, ontstaat er netcongestie. Ons elektriciteitsnetwerk kan namelijk maar een maximale hoeveelheid stroom transporteren.

Je kunt dat vergelijken met een snelweg: rijden er te veel auto’s? Dan ontstaat er file. Op die manier kan het elektriciteitsnetwerk ook ‘vol’ raken, bijvoorbeeld als op een hele zonnige dag alle zonnepanelen tegelijk stroom terugleveren.

Met een overvol energienet is er geen plaats meer voor nieuwe of grotere aansluitingen. En dat belemmert bedrijven die willen groeien of zich ergens willen vestigen.

Daarnaast zorgt een rem op het energienet ook voor een rem op de energietransitie. Want ook duurzame energieprojecten kunnen niet meer van start gaan in congestiegebieden. Die vind je inmiddels in bijna heel Nederland.

1.2 Wat is het doel van congestiemanagement?

Met congestiemanagement willen netbeheerders ervoor zorgen dat we het net met zijn allen efficiënter gebruiken. Het geeft bedrijven een prikkel om stroom op te wekken of te gebruiken buiten piekmomenten. Of juist minder op piekmomenten. Op die manier zorgen netbeheerders en bedrijven er samen voor dat er meer ruimte is op het net. Door het net beter te benutten, komt er weer ruimte vrij om problemen te voorkomen. En in het meest gunstige geval ruimte te scheppen voor grotere én nieuwe aansluitingen.

Congestiemanagement wordt vaak beschreven als tijdelijke oplossing. Want uiteindelijk willen netbeheerders natuurlijk het liefst dat al die maatregelen helemaal niet meer nodig zijn. Daarom werken ze aan het verzwaren van het net, ofwel het verbreden van de snelweg om files te voorkomen. Een belangrijke klus, die nog jaren in beslag gaat nemen.

Tijd om te wachten op het verzwaren van het elektriciteitsnet hebben we niet. En sterker nog: misschien is congestiemanagement wel een permanente tool om pieken te beheren. Want ook als het net eenmaal verzwaard is, blijf je pieken houden. De behoefte om het net zo efficiënt mogelijk te gebruiken, blijft ook dan bestaan. Congestiemanagement blijft daarom waarschijnlijk ook in de toekomst een belangrijke tool voor netbeheerders.

Is er sprake van netcongestie in jouw gebied? Dan vraagt je netbeheerder om hulp. De netbeheerder vraagt bijvoorbeeld bedrijven om de teruglevering van zonne-energie te verminderen op piekmomenten. Je krijgt dan een bericht om mee te doen aan congestiemanagement. Daar krijg je een financiële vergoeding voor. In sommige gevallen is meedoen aan congestiemanagement geen vraag, maar een verplichting van de netbeheerder.

Neemt jouw netbeheerder contact met jou op om mee te werken aan congestiemanagement? Dan kan het handig zijn om de hulp in te schakelen van een Congestion Service Provider (CSP) zoals Groendus.

Stappenplan bij structurele congestie

Netbeheerders maken doorlopend voorspellingen over de verwachte dagelijkse belastingen op het net. Dat doen ze bijvoorbeeld op basis van de weersvoorspelling en transportprognoses van klanten. Zo zien ze in welke regio, op welke dag en rond welke tijd er een capaciteitsprobleem wordt verwacht.

Netbeheerders houden ook in de gaten of er in bepaalde gebieden structurele problemen zijn. Daarvoor volgen ze altijd een vast stappenplan. Die regels gaan over alle fasen van het congestiemanagement: van de vooraankondiging tot het congestie-onderzoek en de uitvoering. De Nederlandse regels staan in de Netcode Elektriciteit, die is opgesteld door het ACM (Autoriteit Consument en Markt). Deze regels zijn in 2022 aangepast om flexibiliteit op het net door congestiemanagement mogelijk te maken en worden continu herzien.

Stap 1: Melding ACM

Als bedrijven hun Gecontracteerd Transportvermogen (GTV) willen verhogen of een nieuwe aansluiting aan willen vragen, doet de netbeheerder een check of ze de nieuwe aanvraag kunnen realiseren. Op basis van dat onderzoek gaat er een melding naar de ACM. In gebieden met netcongestie kan het voorkomen dat de aanvraag níet past. Het bedrijf komt dan op een wachtlijst te staan. En de netbeheerder gaat onderzoeken of congestiemanagement mogelijk een oplossing is.

Stap 2: Onderzoek naar vermogensstromen

Is er een knelpunt? Dan gaan de netbeheerders aan de slag met congestieonderzoek. Samen met klanten in het congestiegebied kijken ze of deze op piekmomenten hun transportcapaciteit kunnen én willen verminderen. Netbeheerders kijken onder andere naar de hoeveelheid flexibel vermogen, naar technische capaciteit en of het financieel mogelijk is.

Stap 3: Beslissing over congestiemanagement

Zou congestiemanagement de problemen kunnen oplossen in het gebied? Dan besluit de netbeheerder om die oplossing door te voeren. Bedrijven krijgen dan het verzoek of de verplichting om mee te doen aan congestiemanagement. Daar krijgen ze een vergoeding voor.

Er zijn verschillende situaties waarin je als bedrijf de vraag van je netbeheerder kunt krijgen om congestiemanagement toe te passen. Soms omdat andere bedrijven geen (grotere) aansluiting kunnen krijgen. Of omdat de netbeheerder overbelasting van het net door het huidige gecontracteerd vermogen wil voorkomen. Maar het kan ook zo zijn dat je alleen een nieuwe of grotere aansluiting kunt krijgen bij je netbeheerder als je zelf congestiemanagement gaat toepassen. En natuurlijk kun je ook zelf kiezen aan de slag te gaan met congestiemanagement, zonder dat je netbeheerder je daarvoor eerst benadert. Want als jij flexibel vermogen hebt, kan dat ook financieel voordelig zijn.

3.1 Verplicht congestiemanagement

Ook als je zelf geen aansluitingsproblemen hebt, kan de netbeheerder congestiemanagement verplichten. Dat staat in de Netcode Elektriciteit. Netbeheerders mogen bedrijven tegenwoordig namelijk vragen, maar bij onvoldoende aanbod daarna óók verplichten om een aanbieding te doen voor congestiemanagement. In dat geval moet je dus een bod doen voor het flexibel inzetten van jouw vermogen.
Dat geldt vaak wel voor bedrijven waarvan uit onderzoek blijkt dat ze ook echt de capaciteit hebben om tijdelijk minder vermogen te leveren.

----------------------------------------

Enexis verplicht bijdrage aan congestiemanagement

Enexis vroeg begin januari 2024 als een van de eerste netbeheerders onder 13 energiestations een verplichte bijdrage aan congestiemanagement. In het Drenthse Aa en Hunze zag de netbeheerder bijvoorbeeld dat grootzakelijke klanten in dat congestiegebied niet genoeg flexibel vermogen leveren. Daardoor kan het elektriciteitsnet in dat gebied beschadigd raken door overbelasting.

Enexis verplicht daarom klanten met een beschikbaar vermogen vanaf 1 megawatt om hun flexibele vermogen aan te bieden. Dat geldt van februari tot oktober tussen 07.00 en 15.00 uur. Waarschijnlijk duurt die verplichting totdat het net voldoende verzwaard is, wat naar verwachting pas eind 2026 is.

----------------------------------------

3.2 Niet-verplicht congestiemanagement

Zie je zelf mogelijkheden om jouw flexibele vermogen in te zetten voor congestiemanagement? Dan kan dat ook flinke voordelen opleveren voor je organisatie. Want als je flexibel om kunt gaan met je energiestromen, staat daar altijd een financiële vergoeding tegenover. Zo kun je heel gemakkelijk geld verdienen met je flexibele stroomverbruik of -opwek. Win-win, want je draagt bij aan een efficiënter elektriciteitsnetwerk en je verdient er ook nog geld mee!

Wie komt in aanmerking voor niet-verplicht congestiemanagement?

Meedoen aan congestiemanagement kan voor bedrijven dus fijne voordelen opleveren. Toch kunnen niet alle bedrijven zomaar congestiemanagement toepassen. Soms is er in een gebied niet genoeg vraag naar, of is het technisch niet mogelijk.

Over het algemeen kom je in aanmerking als je één of meer van de volgende zaken hebt:

• Je hebt een batterij om energie in op te slaan.
• Je wekt meer dan 1 MegaWatt en ergie op (bijvoorbeeld met een windpark of met zonnepanelen).
• Je hebt flexibel vermogen.

Congestiemanagement is dus alleen een optie voor bedrijven met een grootverbruikersaansluiting. Bijvoorbeeld tuinders of boeren die veel stroom opwekken, (vastgoed)ontwikkelaars met bedrijven die veel zonnepanelen hebben of eigenaren van windparken. Maar ook bedrijven die veel energie afnemen, komen vaak in aanmerking.

Daarnaast is het heel belangrijk dat je jouw vermogen zelf kunt aanpassen. Dat je flexibel bent dus. Bijvoorbeeld doordat je energie kunt opslaan in een batterij of omdat je flexibel bent in wanneer je energie opwekt of verbruikt . Meer informatie over flexibel energie opwekken vind je in ons kennisdossier Curtailment.

Ga je verplicht of niet-verplicht deelnemen aan congestiemanagement? Dan zijn er verschillende opties. De belangrijkste vorm van congestiemanagement is een langetermijncontract voor congestiemanagement. Je kunt deelnemen aan congestiemanagement met verschillende langetermijncontracten: een biedplichtcontract voor redispatch of een capaciteitsbeperkend contract met of zonder afroep. Ook zonder een contract kun je congestiemanagement doen. Dat gaat via vrije redispatchbiedingen op GOPACS.

4.1 Biedplichtcontract voor redispatch

Een biedplichtcontract voor redispatch is een contract dat je met je netbeheerder afsluit totdat de netuitbreiding in jouw gebied klaar is. Plaatsen zij een oproep voor flexibel vermogen op GOPACS, het congestiemanagementplatform van de Nederlandse netbeheerders? Dan spreek je af dat jij als bedrijf altijd een bod doet.

4.2 Capaciteitsbeperkend contract (met of zonder afroep)

Een capaciteitsbeperkend contract (CBC) is een ander type congestiemanagementcontract dat je met je netbeheerder afsluit. Hierin spreek je af dat je tijdens piekuren je opwek of verbruik van energie tijdelijk vermindert. Daar krijg je een vaste vergoeding voor. In het contract staat op welke momenten je jouw flexibele vermogen inzet, hoeveel flexibel vermogen dat is en tegen welke vergoeding je dat doet.

4.3 Counteren

Een andere beperkende maatregel waarmee bedrijven mogelijk wél een aansluiting kunnen krijgen in een congestiegebied is counteren. Dit gebeurt nu alleen in Enexis gebied. Counteren is een vrij simpele oplossing die bedrijven zelf kunnen toepassen. Met een apparaat op je dak meet je de zonintensiteit en die bepaalt dan of je op dat moment mag terugleveren en hoeveel precies.

Is de maximale zonintensiteit bijvoorbeeld 100? Dan mag je op dat moment niks terugleveren. Is het een bewolkte dag en is de zonintensiteit 40? Dan mag je 60 terugleveren. Zo weet je dus zeker dat je alleen energie teruglevert op het moment dat het elektriciteitsnetwerk het ook echt aankan.

4.4 Real time interface

Sinds 2020 werken netbeheerders en marktpartijen samen in een werkgroep aan een Realtime Interface (RTI). Hiermee willen ze de samenwerking tussen opwekkers en netbeheerders nog soepeler laten verlopen. Met deze interface kunnen netbeheerders op basis van real-time signalen bedrijven verzoeken om hun vermogen te verminderen. De eerste focus van de werkgroep zijn bedrijven die tussen de 1 en 50 MegaWatt opwekken. Uiteindelijk kan deze bijvoorbeeld ook gebruikt worden voor kleinere opwekkers.

Inmiddels is het gebruik van de RTI verplicht voor nieuwe aansluitingen. Maar netbeheerders willen ook graag dat bestaande opwekkers zoals zonneparken er gebruik van maken. Zo kan de netbeheerder in geval van acute overbelasting van het net op afstand teruglevering van zonne-energie in fases dimmen, zonder helemaal af te hoeven schakelen. Je kunt het zien als een soort noodknop voor de netbeheerder en alternatief voor het helemaal afschakelen van klanten. Wordt jouw teruglevering in fases gedimd? Dan krijg je daar ook een vergoeding voor van de netbeheerder.

Stel: een netbeheerder voorziet om 07.00 uur een overbelasting van het elektriciteitsnet tussen 13.00 en 15.30 uur. Dan vraagt de beheerder de bedrijven die op dat deel van het net aangesloten zijn via handelsplatform GOPACS om een bod te doen voor het flexibeler opwekken of verbruiken van hun energie. De netbeheerder kiest het meest efficiënte en voordelige bod. Op nationaal gebied mag de energiebalans echter niet zomaar verstoord worden. De totale energieproductie- of afname moet natuurlijk wel in balans blijven. Daarom wordt tegelijkertijd met een congestiebod ook altijd een tegenbod buiten het congestiegebied geaccepteerd.

Beide bedrijven krijgen dan via GOPACS de opdracht om de afname of teruglevering in het tijdblok aan te passen. Daarmee voorkom je overbelasting van het net. Vervolgens checkt GOPACS of de aanpassing is uitgevoerd. Is dat gebeurd? Dan krijgen beide bedrijven een vergoeding.

Welke vergoeding krijg ik?

De financiële vergoeding die je krijgt voor jouw flexibiliteit bestaat uit twee onderdelen:

1. Een vaste maandelijkse beschikbaarheidsvergoeding. Die krijg je ook als jouw bod niet geaccepteerd wordt en netbeheerders jouw flexibele vermogen niet gebruiken. Zie het als een beloning voor het meedoen. (Dit geldt niet voor redispatch door vrije biedingen.)

2. Een vergoeding per geaccepteerd bod. Wordt je bod geaccepteerd en zet je jouw flexibele vermogen in? Dan krijg je de afgesproken vergoeding per afroep, per kilowatt per 15 minuten . Die vergoeding bestaat uit je gemiste opbrengsten met daarbovenop een zelfgekozen premie.

Voor- en nadelen

Kies je voor een biedplichtcontract? Dan help je mee om het tekort aan transportcapaciteit op het elektriciteitsnet te verminderen. Daar krijg je een vergoeding voor. Bij een biedplichtcontract is het daarnaast wel noodzakelijk dat je zelf een CSP bent of door een CSP wordt vertegenwoordigd.

Wanneer kies je voor een biedplichtcontract?

• Als je een gecontracteerd vermogen van minimaal 100 kilowatt hebt voor opwekken of verbruik.
• Als je flexibel inzetbaar vermogen hebt en dit op korte termijn kunt aanpassen.
• Als je CSP bent of je laat vertegenwoordigen door een CSP.

Er zijn twee soorten CBC’s, die allebei net anders werken.

• Capaciteitsbeperkend contract met vaste tijdsvensters. Hierin spreek je af dat je op vaste momenten je opwek of verbruik aanpast. Bijvoorbeeld als er elke dag tussen 13.00 en 15.00 uur een piekbelasting is in jouw gebied.
• Capaciteitsbeperkend contract op afroep. Dan spreek je met je netbeheerder af dat je jouw stroomopwek of -verbruik aanpast als de netbeheerder een piek verwacht. Dat krijg je een dag van tevoren ’s ochtends te horen via GOPACS.

Welke vergoeding krijg ik?

• Bij een capaciteitsbeperkend contract met vaste tijdsvensters krijg je een vaste maandelijkse beschikbaarheidsvergoeding per megawattuur
• Bij een capaciteitsbeperkend contract op afroep krijg je een vaste maandelijkse beschikbaarheidsvergoeding en een flexibele vergoeding voor iedere keer dat je jouw flexibele vermogen ook daadwerkelijk inzet. Dit is de afgesproken prijs uit het contract x de opgedragen beperking in megawattuur.

Voordelen

Ook bij een CBC krijg je een vergoeding voor jouw flexibele vermogen en je bepaalt zelf de grenzen van je flexibiliteit. Daarnaast is een CBC is vaak beter in te passen in je eigen bedrijfsvoering, omdat je een dag van tevoren al te horen krijgt hoeveel je moet op- of afregelen. Het biedplichtcontract vraagt een grotere mate van expertise en tools van een bedrijf.

Je hebt voor een CBC geen gedetailleerde kennis over energiemarkten nodig: je hoeft alleen maar te weten wanneer je bijvoorbeeld bepaalde machines uitzet. Ook geldt voor een capaciteitsbeperkend contract dat je niet verplicht bent om een CSP in te schakelen. Je kunt het ook afsluiten zonder tussenkomst van een CSP.

Bij een capaciteitsbeperkend contract op afroep is daarnaast heel handig dat je alleen je transport hoeft af te regelen als het écht nodig is. Dat is ook handig voor netbeheerders, want dat geeft hen meer mogelijkheden, bijvoorbeeld bij onderhoudssituaties.

Wanneer kies je voor een capaciteitsbeperkend contract?

• Als je een gecontracteerd vermogen van minimaal 100 kilowatt hebt voor opwekken of verbruik.
• Als je flexibel inzetbaar vermogen hebt en deze op korte termijn kun aanpassen.
• Als je CSP bent of je laat vertegenwoordigen door een CSP (geldt alleen voor een capaciteitsbeperkend contract op afroep).

Sinds de nieuwe Netcode elektriciteit uit 2022 is er een nieuwe rol op de energiemarkt bijgekomen: de Congestion Service Provider (CSP).

Een CSP is een tussenpartij op de energiemarkt, tussen bedrijven en de netbeheerder. Een CSP helpt netcongestie te voorkomen en vraagt bedrijven namens de netbeheerder om meer of minder elektriciteit te produceren of verbruiken. Een CSP biedt deze diensten aan voor één of meerdere klanten.

Wil of moet je aan congestiemanagement doen? Dan kun je zelf een CSP worden, of – veel makkelijker – je aansluiten bij een CSP. Als je zelf een CSP wilt worden, moet je voldoen aan heel veel kwalificaties om te mogen handelen op de energiemarkt. Voor veel bedrijven is dat een te duur en tijdrovend proces.

Een CSP helpt als tussenpersoon tussen bedrijven en netbeheerders om congestiemanagement uit te voeren. Een CSP kan namens bedrijven een biedplichtcontract of capaciteitsbeperkend contract afsluiten met netbeheerders. Daarna zorgt de CSP ook voor de invulling en uitvoering van dat contract.

Is er netcongestie in een bepaald gebied? Dan geeft de netbeheerder dat aan op GOPACS, het platform waar congestiemanagement geregeld wordt. De CSP krijgt daar een melding van en gaat op zoek naar klanten in het gebied die flexibiliteit hebben qua elektriciteitsopwek of -verbruik. De CSP kan daarna het flexibel vermogen uit het contract aanbieden of vrij bieden op de GOPACS . Bij een biedplichtcontract en redispatch moet je ETPA of EPEX gebruiken in plaats van het GOPACS platform, dat maakt het lastig voor klanten. Daarom is het gemakkelijk om een CSP daarvoor in te schakelen.

De netbeheerder kiest daarna uit de verschillende aanbiedingen het beste bod. De CSP die hoort bij het winnende bod zorgt dat het bedrijf dat daarbij hoort de transportcapaciteit aanpast. Daarvoor krijgt zowel de CSP als de klant een financiële vergoeding.

Groendus als CSP

Wil jij meedoen aan congestiemanagement in jouw gebied? Dan kan Groendus jouw Congestie Service Provider worden. Groendus maakt dan namens jou afspraken met de netbeheerder over de compensatie die je krijgt. En we regelen voor je dat je meer of minder levert als de netbeheerder daar om vraagt.

Wij werken met ons eigen energiemanagementsysteem (EMS), waarmee we beschikbare energie optimaal inzetten. Zo verspil je geen energie en bespaar je kosten. Het EMS maakt energieverbruik en energiebesparende maatregelen inzichtelijk. En het zorgt er voor dat je jouw apparaten geautomatiseerd kunt aansturen. Met software, hardware én een dashboard koppelen we alle informatie uit jouw meters aan bijvoorbeeld de energiemarktprijzen en de weersverwachtingen. Zo bepalen we aan welke knoppen we moeten draaien om jouw beschikbare energie zo optimaal in te zetten.

Schakel je Groendus in als jouw CSP? Dan hoef je zelf niet te investeren in de kennis en platforms om CSP te worden. Wij zorgen dat je kunt profiteren van de financiële voordelen van congestiemanagement. En je helpt je netbeheerder natuurlijk om overbelasting van het elektriciteitsnet te voorkomen en zo een positieve bijdrage te leveren aan de energietransitie.

Wil je meer weten over of Groendus jou als CSP kan helpen?

9.1 Is congestiemanagement geen oplossing?

Congestiemanagement is niet voor alle bedrijven een mogelijkheid. Netbeheerders stellen namelijk bepaalde eisen aan bedrijven. In deze gevallen kom je mogelijk niet in aanmerking voor congestiemanagement:

• In jouw gebied is (nog) geen netcongestie. Je kunt dan geen congestiemanagementcontract afsluiten met je netbeheerder. Je kunt wel vrije redispatch-biedingen indienen.
• Je aansluitingsvermogen is te klein. Als je maar weinig energie verbruikt of produceert, is het voor je netbeheerder niet rendabel om je mee te laten doen aan congestiemanagement.
  Je hebt niet genoeg flexibel vermogen. Heb je wel een grote aansluiting, maar kun je jouw vraag niet flexibel genoeg sturen? Dan is het voor netbeheerders ook niet interessant om jouw flexibele vermogen te gebruiken bij congestiemanagement.
• Je hebt een MLOEA-aansluiting. Op dit moment kun je dan nog niet meedoen met congestiemanagement. Er wordt bij de netbeheerders hard aan gewerkt om ook bij deze aansluitingen congestiemanagement mogelijk te maken.

9.2 Mogelijke oplossingen

Gelukkig zijn er nog andere opties om te helpen het energienet niet te veel te belasten en transportschaarste te voorkomen. Bijvoorbeeld:

Bedrijven kunnen ook samen een capaciteitsbeperkend contract aanvragen. Een Groeps TransportOvereenkomst (Groeps-TO) is een contractvorm waarbij een groep netgebruikers samen een contract aangaat met de netbeheerder en waarbij ze dus ook als groep hun capaciteit beperken als dat nodig is. De groep is er samen verantwoordelijk voor om binnen de capaciteit te blijven die ze hebben toegewezen gekregen. Deze contractvorm is nu nog niet beschikbaar, maar wordt waarschijnlijk later in 2024 wel mogelijk.

Meer weten over oplossingen voor netcongestie of energieopslag? Bekijk ons kennisdossiers!